“Ciao Tutti”-është përshëndetja e karabinierit italian në portën kryesore hyrëse në kampin e Gjadrit, ku priten të strehohen 3 mijë emigratë nga Afrika dhe Lindja e Mesme çdo muaj. Përshëndetja e parë nuk iu drejtua emigrantëve, por gazetarëve dhe një shtetasi shqiptar, të cilët për arsye të ndryshme qëndronin përpara portës për minuta të tëra, në pritje të një përgjigjeje nga autoritetet italiane.
Megjithatë, përshëndetja nuk ishte mirëpritëse për një bisedë, por një paralajmërim për të hapur rrugën që furgoni i policëve italianë të hynte në kamp, më pak se 24 orë para se ai të gumëzhijë nga folës të gjuhëve të ndryshme të botës.
Me anë të Portit të Shëngjinit hynë në vendin tonë ditën e djeshme, 16 Tetor, 16 emigrantët e parë, në një udhëtim ndoshta shumë të pa dëshiruar prej tyre në rrugëtimin Afrikë-Lampeduza-Gjadër, me frikën se do u jepet bileta e dhimbshme në udhëtimin; Gjadër-Lampeduza-Afrikë. Emigrantët do të trajtohen në këtë gjysmë burg, që për t’i ulur hijen e rëndë e kanë quajtuar Kamp Emigrantësh. Gjithçka ndodh në Gjadër, ka plot jetë …
Disa ankohen se askush nuk i pyeti nga qeveria jonë për ngritjen e kampit, të tjerë e shohin si mundësi punësimi, të fshatrave pranë Gjadër-Kakarriq-Zoje, e dikush tjetër lutet: “Do Zoti i trajtojnë si njerëz”. Dihet ajo që po ndodh, por askush nuk e di se çfarë do të ndodhë në këtë vend ku do të vendosen deri në tre mijë emigrantë burra të moshës 18-60 vjeç.
Në letrën e dërguar lidërve të Bashkimit Evropian, Presidentja e Komisionit Evropia, Ursula von der Leyen u shpreh se BE-ja do të vazhdojë të eksplorojë rrugët e mundshme për të ndjekur idenë e zhvillimit të qendrave të riatdhesimit jashtë BE-së, ndërkohë që mësimet do të nxirren nga suksesi, ose jo suksesi që ky kamp do të ketë në Gjadër.“Me nisjen e operacioneve të parashikuara nga protokolli Itali-Shqipëri, do të mund të nxjerrim edhe mësime praktike”, – tha Von der Leyen.
Marrëveshja Itali-Shqipëri
Gjithçka nisi nga marrëveshja Rama-Meloni, gushtin e vitit të kaluar teksa kryeministrja italiane bujti si mike. Të gjithë menduan se u “mahnit” nga bregdeti i Jonit, por qëllimi ishte ngritja e Kampit të Emigrantëve në afërsi të bregdetit Adriatik në Shqipëri.
Sipas protokollit të marrëveshjes së nënshkruar midis dy shteteve, në kamp do të ketë lëvizje të vazhdueshme të emigrantëve, pas marrjes së përgjigjes për azil nga autoritetet italiane.
Shteti fqinj do t’i rimbursojë Shqipërisë vlerën totale të shpenzimeve të kryera për ofrimin e shërbimeve të kujdesit spitalior të emigrantëve, kostot e parashikuara për blerjen e pajisjeve mjekësore, barnave, vaksinave; gjithashtu, shteti italian do të mbulojë blerjen e automjeteve të nevojshme për zhvillimin e aktiviteteve të nevojshme për mbarëvajtjen në kamp.
“Pala italiane i rimburson palës shqiptare 100% të shpenzimeve të dokumentuara të personelit të forcave të armatosura dhe policisë për blerjen e karburantit për mjetet e shërbimit të përdorura dhe shpenzimet e tjera që lidhen drejtpërdrejt me përdorimin e mjeteve dhe njësive të palës shqiptare”-shkruhet në marrëveshjen e dy shteteve.
Ky protokoll midis dy shteteve do të jetë në fuqi për 5 vite, e nëse asnjëra nga shtetet nuk paralajmëron shfuqizimin e saj 6 muaj përpara afatit të mbarimit, atëherë në mënyrë të heshtur do të rinovohet.
Pak pasi dy liderët hodhën firmën mbi këtë marrëveshje të shumë debatuar në Itali dhe Shqipëri, nevojitej edhe vendimi i Gjykatës Kushtetuese. Në një vendim dukshëm të sforcuar, nëntë anëtarët e kushtetuese nuk ishin aspak në një mendje. Pesë prej tyre votuan pro marrveshjes, ndërsa katër e konsideruan të paligjshme dhe në shkelje të kushtetutës së vendit. Në vendimin e zbardhur gjykata konstaton se Protokolli i Migracionit nuk e ndryshon juridiksionin territorial të vendit tonë, ndërkohë që përgjegjësia për respektimin e të drejtave të njeriut I takon të dyja shteteve.
“Kjo përgjegjësi është e sanksionuar në Kushtetutë, si dhe në të drejtën ndërkombëtare të detyrueshme për Republikën e Shqipërisë, ku përfshihen, por pa u kufizuar në to, KEDNJ-ja dhe Konventa e Gjenevës”,- argumentoi në shkurt Gjykata Kushtetuese.
Krijimi i kampit u cilësua si “I paligjshëm dhe jofunksional” nga organizata të ndryshme, mes të cilave dhe nga lëvizja Amnesty International, që përfshin më shumë se 10 milionë njerëz në mbi 150 vende të ndryshme duke organizuar fushata për të ndaluar abuzimet me të drejtat e njeriut.
24 orë përpara mbërritjes së emigrantëve
Ora shënon 14:00 e datës 15 Tetor, me sy të lirë duken kontenierë të mëdhenj, shumë hekur dhe rrjeta çeliku. Mbyllet ajo derë hijerëndë në Kampin e Gjadrit, aty ku dikur fluturonin lirshëm avionët luftarë të ushtrisë shqiptare që kurrë nuk luftuan me armikun. Vetëm një godinë e rrënuar dikur hoteli pilotëve mbetet si shenjë e së shkurës, në këtë vend dukshëm të humbur, aq sa hoteli nuk ka vlerë as për t’u zënë nga pronari i tokës…
Një pjesë e trupave policiore italiane qëndrojnë në oborr, duke u siguruar se përgatitjet e fundit në kamp po mbyllen. Pavarësisht këmbënguljes së gazetarëve për të intervistuar një përfaqësues të policëve italianë, ata pohuan se nuk kanë leje të komunikojnë.
“Duhet të bëni kërkesën pranë ambasadës Italiane në Shqipëri, e më pas ambasada do të mund t’ja dërgojë kërkesën Prefekturës së Romës”,– thotë polici italian, duke na bërë të ditur se e drejta dhe leja për të hyrë në ambjentet e brendshme të kampit dhe për të intervistuar drejtuesit e tij do të ofrohet vetëm nga shteti italian.
Emigrantë Afrikanë në fshatin e emigrantëve shqiptarë
Rrugë e ngushtë, gati e shkretuar por me me një shtresë të hollë asfalti përshkruan daljen nga aksi kombëtar Lezhë-Shkodër për në fshatin Gjadër. Vështirë të hasesh rrugës me ndonjë makinë “vendase”, përveç një karvani të gjatë me furgonë burgu të karabinierëve dhe autobusëve po të mbushur me oficerë italianë. Një 65-vjeçar banor i fshatit Gjadër ka kohë për bisedë. “Aha, për kampin vini edhe ju”?-pyet e jep përgjigje po vetë teksa shton: “Askush nuk na ka pyet kur e ngritën”. Flet, e herë pas herë hedh sytë nga kali i kuq i mbajtur mirë. “Me të mbaroj punë”– thotë ai, teksa pohon se e përdor edhe si kalë karroce edhe për të ngarë ndonjë ngastër. Gjatë bisedon për varfërinë, për fëmijët që i kanë ikur të gjithë në emigrim, për mallin e madh që ka për ta e për pamundësinë për t’i pasur pranë. Ankohet pafund, por me shumë finesë emrin nuk e jep, sepse ka një përgjigje që të lë pa i bërë pyetjen e radhës: “Janë futur njerëz në burg vetëm për një fjalë goje”-pohon 65-vjeçari, duke u ruajtur dhe theksuar se është “askushi” për të kritikuar ngitjen e kampit të refugjatëve që vijnë nga Afrika dhe Lindja e Mesme. Ikim prej tij me zor, teksa na lut për të ngrënë drekë e bujtur në shtëpinë e tij.
-“Bukë, kripë e zemër”,-thotë ai. Bukën në Gjadër s’e provuam për shkak të kohës që na ikën, ndërsa zemrën e mirë e gjetëm edhe pak më tej. Luka po thyëe gurë mundimshëm dhe ngjan mjeshtër teksa vepra e tij është një mur jo i lartë i ndërtuar pranë banësës. Ai na rrëfen më me qetësi se 65-vjeçari që i kishin ikur të gjithë fëmijët në emigrim. -“Unë nuk kam pasur nevojë të iki, kam punuar shumë e rritur fëmijët këtu me djersë dhe mundim”,-thotë Luk Bregaj.
Ai e quan ngritjen e kampit një mundësi për zonën, si punësimi ashtu edhe për të shitur ndonjë produkt fshati, qofshin ato edhe vezët e pak pulave që kullosin të lira para bunkerëve të shumtë dhe tabetave të vjetëruara: “Ndal, zonë ushtarake”. Lukës kampi tashmë mund t’i sjellë edhe një benefit të mirë.
-“Sot djali ka intervistën dhe mund të lidhë kontratë punësimi në kamp”,-thotë ai, teksa shton se pagesa është e mirë që shkon diku afër një mijë euro. Duket sikur e mirëpret atë investim të madh si një gjigant hekuri, por është aq i ndjeshëm sa pas çdo fjalie shton: “Dashtë Zoti i trajtojnë emigrantët me dinjitet, se janë njerëz në hall!”
Këtu, në këtë zonë, hallet janë të shumta, por hall mbi hallet është fakti që të rinjtë kanë ikur shumë në emigrim, duke e kthyer gjithë atë zonë prodhuese në një hapësirë ku vegjetojnë të moshuar. Paradoksalisht, në hapësirën mes fshtrave Gjadër-Kakarriq-Zoje shumica e të rinjve kanë ikur emigrantë, kudo ku kanë mundur, në Gjermani, Britaninë e Madhe, Francë apo Itali, e ky “fshat emigrantësh” mbushet me emigrantë nga shtete të Afrikës dhe të Lindjes së Mesme.
“Gjen” Gjermaninë në Gjadër
Çelja e këtij kampi është parë si mundësi punësimi jo vetëm për banorët e zonës, por edhe për mjekët e rinj. Ndryshe nga kolegët e tyre, të cilët i janë drejtuar Evropës Perëndimore, kryesisht Gjermanisë, për një pagesë më të lartë dhe një eksperiencë të re profesionale, Sotiraq Nunka buzëqesh teksa tregon se Gjermaninë e gjeti në Gjadër.
Ai punon si mjek prej vitit 2017 dhe ndonëse po kryen specializimin pranë Qendrës Spitalore Universitare Nënë Tereza, është një hap larg nënshkrimit të kontratës për të punuar si mjek me kohë të pjesshme pranë kampit të emigratëve.
“Me këtë mundësi jam njohur nëpërjmet një thirrjeje online”,- tregoi mjeku i ri ndërkohë që shton se 2 muaj më parë dha intervistën e parë nga ku u përzgjodh si fitues.
“Unë qëndroj në Tiranë, duket larg por rroga është e mirë ndaj nuk do të jetë problem të udhëtoj një orë çdo ditë”,- tha ai teksa nisej për në Shëngjin ku do të mund të nënshkruante kontratën bashkë me kolegët e tij të rinj.
Në kamp janë punësuar edhe banorë të zonës. Luk Bregaj, i cili banon shumë afër hyrjes tjetër të zonës ushtarake ku është ngritur kampi i emigrantëve tregon se i biri i tij është një prej të punësuarve.
“Im bir flet katër gjuhë të huaja dhe ata kërkonin një staf të kualifikuar. Kjo është gjë shumë e mirë pasi po përfitojmë diçka edhe ne, sidomos tani që të rinjtë janë larguar nga fshati”,- tha Bregaj.
Shëngjini i Afganëve, italianëve dhe afrikanëve
Në hyrje të Shëngjinit ka lëvizje, duke i ngjarë një pragsezoni turistik. Ka vendalinj, shumë afganë, carabinierë italianë dhe shpejt asaj udhe të ngushtë do të kalojnë edhe emigrantë që mbërrijnë nga Afrika dhe Lindja e Mesme. Pranë “Resort Rafaelo”, në një pjesë të godinës së madhe janë kudo shtetas afganë. Në pritje për të shkuar drejt SHBA-ve po mundohen të integrohen.
Lëvizin relativisht lirshëm në hapësirën e Shëngjinit. Më së shumti dallojmë fëmijët afganë, të zhurmësh si çdo bashkëmoshatar i çdo vendi të botës dhe janë të vetmit që të japin një buzëqeshje të çiltër… Të tjerët? “Ikni ju lutem, nuk lejohet as të filmoni as të pyesni”-thotë një djalë që mban veshur një bluzë me stampimin “security”. Afrohet edhe një koleg i tij si për të dhënë shenjën për të mos e tepruar me qëndrimin tonë. “Për të folur dhe filmuar duhet të merrni leje në Amerikë ose në Itali”-ja pret shkurt, duke mos dhënë asnjë shpjegim se përse carabinierët italianë me katër furgonë rresht, janë vendosur po në të njëjtin kompleks ku janë afganët. Më vonë e marrim vesh se italianët që shërbejnë në kampin e Gjadrit pas orarit të punës atje do të vendosën shpejt në një goxha hotel po me të njëjtin emër si aty ku qëndrojnë afganët, por i veçuar prej tyre. Gjuhë të ndryshme, mentalitete të ndryshme, por interesa të përbashkëta këtu në Shëngjin.
Dikush që ka ndonjë restorant, gjelltore, dyqan e çdo shërbim tjetër, shpreson që diçka të pikojë përgjatë vjeshtës dhe dimrit, deri në mbërritjen e turistëve gjatë verës tjetër. Të tjerë nga politika parësor kanë përfitimin e “bonuseve ndërkombëtare” si “shpëtimtarë të Europës” nga emigrimi masiv. Ndërsa kundërshtarët e tyre të kapen pas “të drejtave të njeriut”.
Të gjithë flasin, por vetë ata që do e heqin mbi shpinë nuk kanë zë. Afganët këtu në Shëngjin druhen për çdo bisedë, italianët ruhet e të tregojnë protokollin strik për të marrë leje që të thonë atë që mund të thuhet, ndërsa emigrantët nga Afrika dhe Lindja e Mesme as e kanë të drejtën të rrëfejnë lirshëm tmerrin e udhëtimit, arsyet e largimit nga vendi e tyre dhe refuzimin për të mbërritur në Shqipëri, në një fshat që quhet Gjadër, brenda një kampi që i ka të gjithë elementët të quhet gjysmë burg. Edhe mediat e shumta italiane kanë zënë vend në Shëngjin e Gjadër.
Kampi i Gjadrit, “zgjidhje e problemit” të italianëve
Gazetari italian, Pier Damiani D’agata qëndron në pritje të mbërritjes së 16 emigrantëve të parë në Shqipëri. Kjo nuk është hera e tij e parë që ka kaluar detin Adriatik për të mbërritur në Shqipëri.
“Kam ardhur disa herë këtu edhe për shkak të punës si gazetar, edhe si turst”,- thotë D’agata teksa pohon disa herë me kokë kur kolegët shqiptarë I drejtojnë pyetje të ndryshme, duke lënë të kuptuar se është kthyer në njohës të gjuhës shqipe.
Ai thotë për Shteg.org se marrëveshja Rama-Meloni është pritur jo me pak polemika në shtetin fqinj, sidomos nga organizatat me fokus mbrojtjen e të drejtave të njeriut.
“Sipas ‘Il Sole 24 ore’ Italia do të shpenzojë për këtë kamp 800 mijë euro në 5 vjet, që është një shumë e madhe parash”,- thotë ai , teksa shton se pavarësisht kundërshtimeve nga organizatat humanitare, qytetarët italianë po e shohin ngritjen e kampit në Shqipëri si një problem që nuk i përket më atyre.
“Qytetarët e shohin atë si një gjë të jashtme, një gjë që në fund të fundit nuk na përket”,- thotë D’agata pasi nënvizon se emigracioni përbën një çështje të nxehtë për Italinë, e cila së bashku me shtetet si Greqia dhe Sapanja përballet çdo vit me flukse të emigrantëve nga Afrika dhe Lindja e Mesme që shohin si shpëtim për një jetë më të mirë në Evropë kalimin e detit Mesdhe.
“Në të vërtetë, është vetëm një polemikë paksa e tepërt, sepse ne nuk jemi përgjegjës për migrimet; migrimet gjithmonë kanë qenë dhe gjithmonë do të jenë. Evropa është formuar përmes migrimeve të popujve të ndryshëm, prandaj është një proces i pandalshëm”, përfundon gazetari italian. Ka edhe një restorant të ri në Shëngjin me emrin e kryeministres italiane, Georgia Meloni.
Menuja është e pasur me peshk të egër deti, verë e raki. E sigurt është se askush nga emigrantët afrikanë nuk do të jetë klient i lokalit, të paktën për disa vite. Në qoftë me fat, mund të vijë si klient, pasi të ketë siguruar lejeqëndrimi në Itali. Atëherë do ketë kohë për të rrëfyer udhëtimin e frikshëm, pagesën për trafikantët, dëshirën për liri dhe gjetjen e gjysmëburgut në Gjadër!
“Strehimi” i emigratëve ndër vite
Sebi Alla është gazetar me një ekperiencë të gjatë në median e shqiptare.
Alla ka punuar që nga viti 2000 në median e shkruar, ku ka mbuluar çështjet të ndryshme si aktualiteti, shëndetësia, mjedisi si dhe ka kryer një sërë hulumtimesh.
Gjithashtu ai ka punuar si redaktor dhe kryeredaktor në disa media të shkruara në Shqipëri.
Alla ka përfunduar studimet në Universitetin e Tiranës.
Dallandyshe Xhaferri është gazetare në "Rrjetin e Raportimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit në Shqipëri" - RRKOKSH. Ajo ka studiuar Gazetari në Universitetin “Aleksandër Xhuvani” dhe ka marrë pjesë në shkëmbime studentore në Poloni dhe SHBA. Në Poloni, ka ndjekur një semestër në "Journalism and Management" në Universitetin "Papa Gjon Pali II", ndërsa në SHBA ka marrë leksione mbi gazetarinë në Kolegjin e Bostonit. Gjatë katër viteve të fundit, ajo ka punuar si gazetare në organizata të ndryshme me fokus gazetarinë cilësore dhe ka qenë e angazhuar në projekte të IFES, East West Management Institute dhe Rana Labs.
